Toscane

Omdat alles terugkeert, kun je ook nu weer die Toscaanse wijn uit een mandje drinken. En dan niet die hoofdpijnwijn van toen, maar heuse kwaliteitswijnen! Zo bottelen fameuze wijnhuizen als Ruffino ('dal 1877') en Trambusti hun prachtige Chianti Superiore DOCG, gemaakt van 90% Sangiovese en 10% Canaiolo Nero druiven, in zo'n traditionele fiasco, een buikfles in een mand. De beroemde wijnjournalist – hij noemt zichzelf vinpressionist – Hubrecht Duijker ontmoette ooit in de Chianti een vrouw die voor haar deur stro vlocht voor zo'n buikfles: 'Ze vertelde tien flessen per uur af te leveren en dat het stro speciaal geselecteerd was van moerasgrond, waarna men het zowel gesneden had als gedroogd en met zwavel gebleekt. Aan tafel in Ristorante Otello, bij tagliatelle met truffel, doperwten – en tot vreugde de Riserva Ducale 1969 – kreeg ik te horen dat de vlechtsters inmiddels verzekerd waren, sociale voorzieningen kregen en een pensioenregeling. Wat betekende dat een lege fiasco soms net zo veel kostte, en soms meer, dan de wijn die hij bevatte.' Waarschijnlijk een van de redenen dat de buikfles een steeds zeldzamere verschijning werd...

Toscane is door zijn ligging in het centrum van Italië en het bijbehorende klimaat bij uitstek geschikt voor de vinicultuur. Meer dan tweederde van het landschap bestaat uit heuvels en bergen, waardoor de wijngaarden er relatief hoog liggen, wat ideale voorwaarden schept voor de wijnbouw. Je kunt Toscane in twee gebieden verdelen: de Tyrrheense kustzone, die zich uitstrekt van de provincie Livorno, voorbij Grosseto tot de grens met Lazio, en de centraal gelegen heuvels in de provincies Florence en Siena. De meeste wijngaarden in de provincies Pisa en Lucca liggen in het binnenland, maar het warme, maritieme klimaat levert toch wijnen op die lijken op die van de kust. Het meest voorkomende bodemtype is zanderige, kalkachtige mergel. De gebieden zijn verdeeld in verschillende DOC's, met elk hun eigen productienormen en toegelaten druivensoorten.

Nog altijd is Chianti, afkomstig uit de streek met dezelfde naam, de beroemdste rode wijn van Italië. Het hele gebied omvat ongeveer 70.000 hectare, waarvan er 10.000 zijn bedekt met wijngaarden. Het begint bij Pisa, loopt door onder Florence en Arezzo om ten noorden van Siena te eindigen. Binnen deze wijnregio kun je diverse wijngebieden onderscheiden, die de naam van de wijn dragen die er wordt geproduceerd, zoals de Colli Fiorentini, Rufina, Colli Arentini, Montalbano, Montespertoli, Colline Pisane en Colli Senesi. De bekendste wijndorpen zijn Castellina, Gaiole, Greve, Radda in Chianti, Barberino Val d’Elsa, Castelnuovo Berardenga, Poggibonsi, San Casciano en Tavarnella. Naast de Chianti DOCG is er ook de Chianti Classico DOCG, afkomstig uit een afgebakend herkomstgebied binnen de Chianti regio. Als de wijn twee jaar lang in vaten heeft gelegen en daarna drie maanden in de fles is gerijpt, krijgt hij het etiket ‘Riserva’. Je herkent de Chianti Classico aan het logo met de afbeelding van een zwarte haan, de Gallo Nero. Dit is een beschermd label van het Consorzio Chianti Classico, een club wijnboeren uit de Chanti Classico regio. Maar omdat niet alle wijnhuizen zich hierbij hebben aangesloten, kun je ook best heerlijke Chianti Classico's drinken uit een fles met een etiket waarop de trotse zwarte haan ontbreekt.

De Sangiovese is een vlezige, sappige en dikke druif en de smaak varieert naar gelang waar ze groeit. Bij toenemende kwaliteit, komt er extra complexiteit in de smaak structuur. Een aparte loot aan de Toscaanse wijntak is de Vin Santo: een droge of zoete passitowijn, gemaakt van gedroogde Trebbiano en Malvasia druiven. Nadat de rozijnen zijn geperst, wordt de wijn verzegeld in kleine vaten (caratelli) en vervolgens vier tot zes jaar bewaard. Vin Santo wordt gedronken met cantucci, harde amandelnotenkoekjes, die in de wijn worden gedoopt. Naast de Chianti produceert Toscane nog veel meer grand cru's. Er zijn zeven DOCG gebieden, met daarnaast tal van DOC en IGT appellaties en er zijn 11 DOCG wijnen en 40 DOC-wijnen. Zo'n beetje de helft van de opbrengst van het gehele terroir wordt beschouwd als kwaliteitswijn, met naast de Chianti de Brunello di Montalcino, de Vino Nobile de Montepulciano en de Vernaccia di San Gimignano als bekendste wijnen. Naast Chianti, Montalcino en Montepulciano zijn ook Carmignano en Bolgheri – waar de zogenaamde Super Tuscans zijn geboren – bekende wijngebieden.

Iets ten zuiden van Siena en het Chianti gebied bevinden zich de fraaie dorpjes Montalcino en Montepulciano, bakermat van de Vino Nobile di Montepulciano DOCG. Naast de Sangiovese druif (hier ook wel bekend als Prugnolo Gentile) bestaat deze wijn uit de druivenrassen Canaialo Nero en de Mammolo. Ze worden twee tot drie jaar bewaard in eikenhouten vaten. De Brunello di Montalcino kreeg in 1980 het predikaat DOCG en bevindt zich sindsdien in het duurdere segment. Ook deze rode wijn wordt gemaakt van een kloon van de Sangiovese druif, de Brunello. De wijn rijpt vier jaar en de Brunello Riserva nog een jaartje langer. Naast de dure Brunello de Montalcino is er een goedkopere variant, de Rosso di Montalcino DOC, die al al na twee jaar rijping drinkbaar is.

In het kustgebied van de Maremma ligt Bolgheri. Hier wordt door Tenuta San Guido een van de beste rode wijnen ter wereld geproduceerd, de Sassicaia, die bekend staat als de eerste zogenaamde Super Tuscan, een internationale benaming voor hoge kwaliteitswijnen uit Toscane die niet gemaakt worden van Sangiovese en andere lokale variëteiten.

De Sassicaia wordt gemaakt van 85% Cabernet Sauvignon en 15% Cabernet Franc. Bij Scansano wordt ook een mooie wijn gemaakt, de Morellino di Scansano. Morellino is de lokale naam voor de Sangiovese druif en het is het verkleinwoord van 'griotte' (een kleine zwarte kers), wat letterlijk vertaald zwart betekent. De samenstelling wordt soms aangevuld door 5% Ciliegiolo, een inheemse druivensoort. Door de ligging aan de kust, het unieke microklimaat en de bodem van kiezels en stenen is dit een ideaal terroir om geweldige wijnen van de Cabernet Sauvignon, Merlot en Syrah te produceren, hoewel er ook lokale Toscaanse druiven worden gebruikt.

Je zou 't haast vergeten maar Toscane produceert ook een zeer goede witte wijn, de droge Vernaccia di San Gimignano. Deze wijn kreeg in 1966 zelfs als eerste wijn in Italië de DOC classificatie en sinds 1993 is het een DOCG wijn, die voor 85% bestaat uit de Vernaccia druif, aangevuld met lokale witte druivenrassen.